دنیای جعبه

بسته بندی عبارت است  از ساخت محفظه ای که سلامت  کالای محتوای خود را از مرحله بعد از تولید تا مرحله مصرف حفظ می نماید و به عبارتی دیگر بسته بندی، یک مفهوم تضمین کننده برای تحویل مطمئن کالا به آخرین مصرف کننده در شرایط مطلوب با حداق هزینه است.

بسته بندی کالا و عرضه آن داری سابقه طولانی می باشد. شواهدی بر بسته بندی کالاها از ۸ قرن پیش از میلاد مسیح وجود دارد. بسته بندی کالاها نیز به مرور زمان و با پیشرفت علم بشری، پیشرفت نموده و امروزه بسته بندی خود به علمی گسترده تبدیل شده است. با این حال صنعت بسته بندی مدرن در ایران سابقه ای در حدود نیم قرن دارد. صنعت بسته بندي به عنوان يكي از مهمترين و تعيين كننده ترين عوامل موثر عرضه كالا و موفقيت در كسب بازار ، هم اكنون تمامي فعاليتهاي توليدي و بازرگاني را در جهان متوجه خود كرده به نحوي كه اگرچه مقوله جديدي در صنعت و اقتصاد نيست ولي با تحولاتي كه يافته توجه بسياري را به خود جلب نموده و به عاملي تعيين كننده در موفقيت عرضه كالا و خدمات تبديل شده است.

متاسفانه با تمام اهميت آن هنوز در ايران توجهي اساسي به آن نشده و مي توان گفت صنعت قوطي سازي كه شايد يكي از مهمترين شاخه هاي صنعت بسته بندي است آنچنانكه بايد مورد توجه قرارنگرفته ، اگرچه در سالهاي اخير اقداماتي در جهت نوسازي آن بعمل آمده ولي هنوز راهي دراز در پيش است. 

هدف از بسته بندي کردن اين است که هم زمان نگهداري آنها افزايش يابد و هم بطور کلي از خطر عوامل فساد دروني و بيروني و اکسايش حفظ شود. همچنين حمل و نقل مواد غذائي بهتر و آسانتر انجام گردد. بسته بندي محصولات غذایی، چنان جدي و مسئله ساز است که مي بايد دولت به عنوان گامي در راه توسعه صادرات تسهيلاتي براي وارد کردن دستگاههاي جديد بسته بندي و مواد لازم فراهم آورد و امکاناتي کافي در اختيار شرکتهاي صادر کننده قرار دهد. رکود صنعت بسته بندي در ايران را مي توان ناشي از کمبود و گراني مواد اوليه بسته بندي و وسايل مورد نياز و کافي نبودن آگاهي صادر کنندگان در اين امر دانست. يکي از قديميترين ظروف بسته بندي مخصوصا" در مورد مواد غذايي ظروف شيشه اي مي باشد اعتقاد بر اين است که شيشه گري نوعي از صنعت کوزه گري بوده و قدمت آن به 7000 سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد ودر باستان ساخت بطريهاي شيشه اي يک صنعت مهم بشمار مي آمد.

اصول پایه در طراحی بسته بندی

طراحی بسته بندی را از چهار منظر مختلف می توان بررسی کرد:

– روشی برای حفاظت محتویات بسته

– عامل موثری بر قیمت گذاری محصول

– بازاریابی که ویژگیها, و مزایای محصول را تبلیغ می کند.

– بخشی از خود محصول

طراحی بسته بندی

بسته بندی از منظر کاربردی بیشتر برای محافظت از محصول و اطلاع رسانی در مورد محتویات محصول به کار می رود. همچنین امروزه انواع داده های دیگر از قبیل شعارهای تبلیغاتی ، فعالیت های بشردوستانه و محیط زیستی تولید کننده ی محصول نیز بر روی بسته بندی درج می شود.

اما در یک تعریف کلی بسته‌ بندی ترکیبی از علم، هنر و فناوری در جهت محافظت از محصول برای نگهداری، انبارش، انتقال و توزیع، ذخیره، فروش و استفاده از آن است. بسته‌بندی شامل مراحل طراحی، ارزیابی، و تولید بسته‌ها می‌شود.

زندگی امروز بشر به نوعی با بسته بندی در آمیخته شده. تمامی محصولاتی که خریداری می کنیم به نوعی دارای بسته بندی هستند و از سوی دیگر حجم بالای تولیدات بسته بندی و آسیب های زیست محیطی آن موجب توجه بیشتر تولید کننده گان به محیط زیست در جهت استفاده از مواد تجزیه شونده و قابل بازیافت در صنعت بسته بندی شده است.

خلاقیت در طراحی بسته بندی

سیل محصولات تولید شده در قفسه های فروشگاه ها و تنوع آنها چنان چشم بیننده را پر می کند که عرصه جلب توجه از طریق بسته بندی به عرصه ی رقابتی تنگاتنگی بدل شده است. خلاقیت درطراحی بسته بندی علاوه بر آنکه می تواند در حفظ و نگهداری محصول و حمل نقل آسان آن مورد توجه قرار گیرد، همچنین از منظر ظاهر محصول نیز می تواند با ایجاد تفاوت در ساختار و فرم و کارکرد ، بسته بندی را از عنصری کاربردی به عنصری تبلیغاتی بدل کند. کارکرد بسته بندی و خلاقیت دز طارحی آن گاه در فرایند بازاریابی و فروش به حدی است که تصمیم نهایی مشتری بر اساس بسته بندی انجام می‌شود.

کارکردهای مختلف بسته بندی:

حفاظت فیزیکی محصول

اولین کارکرد بسته بندی حفاظف فیزیکی و محفوظ نگاه داشتن محصول تا زمانی است که کالای درون آن نیازمند حفاظت باشد. لایه و مانع محافظتی در برابر عدم ورود اکسیژن، بخار آب، گرد و خاک ، اشعه ماورابنفش و…، در بسته‌بندی مد نظر قرار می‌گیرند. عدم نفوذپذیری بسته یک فاکتور اساسی و مهم در طراحی بسته‌بندی است و حفظ کیفیت محتویات داخل بسته و طولانی کردن عمر آن یکی از مهم‌ ترین وظایف بسته‌بندی است.

سهولت در جابجایی

از مهم ترین هدف های بسته بندی آسان کردن حمل و نقل یک کالا در جهت سالم رسیدن محصول در حداقل زمان ممکن است.

بازاریابی

بسته بندی و طراحی خلاقانه وجذاب آن می تواند نقشی اساسی در ترغیب مشتریان ایفا کند. بسته‌بندی‌ها و برچسب‌ها می‌توانند توسط بازاریابان برای ترغیب مشتریان بالقوه برای خرید محصول استفاده شود.
طراحی بسته بندی در عصر حاضر از عملکردگرایی ساده فراتر رفته است و اکنون یکی از پیچیده ترین و جذاب ترین نمونه های هنر طراحان است . بیشتر محصولات بدون بسته بندی شان بی معنی اند.

یک بسته خوب طراحی شده باید ملزومات چرخه زندگی اش را دنبال کند.این چرخه زندگی از زمانی که برای بسته بندی محصولش به کار می رود (خواه با دست انجام شود یا در یک کارخانه) شروع می شود , تا سفرش به فروشگاه , و با رفتنش به محل استفاده ادامه می یابد و سرانجام پس از استفاده با قوانین زیست محیطی سخت رایج روبرو می شود.

بسته در هر یک از مراحل زندگی اش مقتضیات متفاوتی دارد: نگهداری محتویات , کمک به فروش آنها و کمک به مصرف کننده در استفاده از محصول .

مهم تر از همه, یک بسته باید در زمان خرید جلب توجه کند. هزاران محصول در فروشگاه برای جلب توجه خریدار در رقابت اند وطبق یافته های تحقیقات یک بسته در قفسه یک فروشگاه کمتر از سه ثانیه برای تصاحب این توجه فرصت دارد. این به این معنی نیست که بسته لزوما باید پر و برق یا ساده باشد , بلکه باید با سلایق مشتری همخوان باشد.

بیش از ده هزار بسته مختلف اعم از اجناس خوراکی و غیر خوراکی در یک سوپرمارکت معمولی برای انتخاب کردن وجود دارد. بنابراین رقابت برای دیده شدن در میان جمعیت است .

یک عامل کلیدی در کمک به شاخص بودن, داشتن نشانه های ساده وقابل تشخیص است .

نشانه هایی که حتی بدون نگاه مستقیم به آنها دیده می شوند. این نشانه ها را می توان ” ارزشهای بصری” نامید. ابزارهایی وجود دارند. که می توان آنها را برای ایجاد ارزش بصری و در نتیجه بیشتر دیده شدن به کار برد از قبیل فرم , رنگ , تصویر سازی و اسم.

اینها فقط چند ترفند هستند که یک طراحی می تواند برای کمک به یک بسته که داد بزند “سلام به من نگاه کنید” استفاده کند . از این گذشته بسته باید مورد بررسی دقیقتر قرار گیرد. در این سطح توجه به سلسله مراتب و قابلیت درک اطلاعات مهم است.

اطلاع رسانی

اطلاعاتی مانند نحوه انبارش و استفاده از محصول، ترابری، چگونگی حذف یا نابود کردن بسته‌ها یا محصولات، محتویات بسته و مجوزهای بهداشتی و نظارتی آن بر روی بسته‌ها چاپ شده و یا توسط برچسب آنها چسبیده می‌شوند.